Ilgari kundalik bo'lgan ko'plab iboralar bugungi kunda eskirgan, ular rang uchun yoki hazil sifatida nutqga kiritilgan. Biroq, hatto ma'ruzachi ham iboralarning mohiyatini anglay olmaydi. Masalan, bugungi kunda "peshonaga urish" iborasi juda kulgili ma'noga ega.
"Urmoq" so'zi juda noaniq, lug'atlarda 8 dan 12 gacha ma'no bor. "Peshona bilan urish" iborasidagi "urish" ma'nosining eng to'g'ri ma'nosi - bu biror narsani urish. Peshona - qadimgi rus tilidagi peshona. Ya'ni, agar siz so'zma-so'z tushunsangiz, shunday bo'ladi: "peshonangizni urish" - peshonangizni biron narsaga urish.
Kontekst
Ushbu frazeologik birlikdan foydalanishni batafsilroq tahlil qilib, ular ikkita vaziyatda shunday degan degan xulosaga kelishimiz mumkin. Birinchisi - ular salomlashganda, ya'ni erga kamonni tortishdi. Ikkinchisi, ular biron bir narsani so'rashganda. Eski kunlardagi murojaatlarning o'zi, aslida, ariza deb nomlangan. Ular XV-XVIII asrlardagi rus ish yuritishida rasmiy hujjatlar hisoblangan. O'zlarining mazmuni jihatidan ular shikoyatlarni, rad etishlarni va so'rovlarni o'z ichiga olishi mumkin. Sud protsesslarida, XVI asrdan boshlab, arizalar buyrug'i mavjud edi - bu murojaatlarni ko'rib chiqadigan maxsus organ.
Ushbu frazeologik birlikning salomlashish versiyasi biroz qisqartirilgan shaklda bo'lsa ham, Polsha tilida hanuzgacha saqlanib kelinmoqda. Polshada an'anaviy "salom" o'rniga ular odatda czołem, ya'ni "chelom" deyishadi. Ushbu frazeologik birlikning kelib chiqish tarixi uning ishlatilishining ikkinchi misoliga ishora qiladi.
Analoglar
Bizning davrimizda "peshona bilan urish" degan frazeologizm kam qo'llaniladi. Ushbu kombinatsiyani qo'llash 1917 yil voqealaridan keyin tugadi. Mamlakat butunlay yo'q bo'lib ketgandan so'ng, ular boshliqlari oldida iltimos bilan boshlarini erga urishgan va umuman hokimiyat oldida yuzlarini bukishgan, siz buni mamlakatning o'tmishdagi o'tmishi haqidagi hikoyalardan eshitishingiz mumkin.
"Peshona" va "urish" so'zlari bilan bugungi kunda eng ko'p ishlatiladigan kombinatsiya "boshingizni devorga urish" dir. Bu behuda harakatlar sodir etilishini anglatadi. Ammo bir necha asr oldin "peshonani urish" ko'pincha lablarda bo'lgan. Bunga adabiy asarlar misol bo'la oladi, masalan, Griboyedovning "Vaydan voy":
“An'ana yangi, ammo ishonish qiyin.
U mashhur bo'lganligi sababli, uning bo'yni tez-tez egilgan;
Urushda emas, balki tinchlikda ular peshonalari bilan oldilar -
Ular afsuslanmasdan polni taqillatdilar!"
Mahalliy kino yorqin misolga ega, bu erda ular qadimgi davrlarda Rossiyada podshoh oldida qanday qilib "qoshlarini urishganligi" aniq namoyish etilgan. Bu "Ivan Vasilyevich kasbini o'zgartiradi" komediya filmi, rejissyor Leonid Gayday 1973 yilda. Frazeologizmlar mamlakat tarixini juda yorqin aks ettiradi. Axir ular noldan paydo bo'lmaydi. Bular og'zaki folklor san'atining o'ziga xos elementlari bo'lib, ularsiz nutq bu qadar katta bo'lmaydi.
